Edynburg

Vai esi gatavs ceļot cauri laikam? Izmantojiet interaktīvā satura ikonas, lai atklātu pilsētu vēstures plūsmu. Ritiniet zem videoklipa, lai atrastu interesantus faktus un informāciju par pilsētu un tās orientieriem.

Układ miejski Edynburga jest odzwierciedleniem historii Szkocji. Spoglądając na pejzaż miasta od strony Góry Artura, łatwo zauważyć wiele charakterystycznych punktów i historycznych budynków, które opowiadają historie uważnym obserwatorom. Wyraźny jest kontrast pomiędzy średniowiecznym Starym Miastem oraz Georgiańskim Nowym Miastem, co przedstawia dwie twarze szkockiego charakteru. Wybrane do modelowania cztery fazy historyczne odzwierciedlają tę wizję.

Atrašanās vietas

0 – Kartes skats
0 – Putna acs skats
1 – Edinburgas pils
2 – Viktorijas iela (Rietumu Loks)
3 – Svētais Žils & Parlamanta Skvērs
4 – Trona baznīcas virsotne
5 – Holyroodhouse pils
6 – Calton kalns (Calton Hill)
7 – Hannover iela
8 – Šarlotes Skvērs

Vietas var apmeklēt ar abos virzienos, bet no putna lidojuma ir iespēja izvēlēties tieši no šīm stacijām (1-8). Varat apgriezties jebkurās atrašanās vietās un jebkurā laikā mainīt laika fāzi.

Tehniskā informācija

Pilsētu laika grafiki galvenokārt ir paredzēti datoriem un Mac lietotājiem, izmantojot jebkuru pārlūkprogrammu, kā arī izmantojot  starpplatformu versiju (HTML5), iespējams piekļūt arī ar viedtālruņiem un planšetdatoriem.

Earliest Time

Miejskie planowanie przestrzenne w Edynburgu było już rozwinięte w 1124 roku za panowanie króla Dawida I, który stworzył średniowieczny “Burgh of Eiden” budując zamek, katedrę Świętego Idziego, opactwo Holyrood połączone poprzez “Via Regia” lub Royal Mile. Zewnętrznym terenem był gród Canongate, który pozostał autonomiczny do 1856 roku.

Pełny pejzaż miasta odzwierciedlający jego początki jest dobrze przedstawiony na ortogonalnej mapie Gordona z 1647 roku, gdzie wyraźnie przedstawiono drogi, budynki oraz charakterystyczne punkty miasta. Jednakże, jedynie dzięki mapie Edgara z 1742 roku, można w pełni zrozumieć dramatyczne przeludnienie miasta w tym okresie, miażdżonego przez mury miejskie (the Flodden Walls).  

Georgian time

Po utracie szkockiej niepodległości oraz porzuceniu polityki, celem Edynburga stała się konsumpcja i rozrywka. To doprowadziło do miejskiej rewolucji: nie tylko powstało Nowe Miasto, obszar, który rozwinął się poza murami miejskimi nad Nor’Loch, jeziorem usytuowanym pod skałą z zamkiem, ale większość wczesnych budynków miasta średniowiecznego zostało zniszczonych, aby umożliwić budowę innowacyjnych mostów oraz nowy układ ulic. Takie działania zmieniły w znacznym stopniu pejzaż miasta, co odzwierciedla mapa Keya z 1836 roku.

Victorian time

Co widoczne jest na mapie Bartholomewa z 1924 roku, rewolucja związana z miejskim planowaniem w Edynburgu została zakończona w trakcie epoki wiktoriańskiej, tworząc obraz miasta zbliżony do dzisiejszego, mimo tego, że wiktoriańkie budowle w stylu neogotyckim takie jak, wieża Hub, pomnik Scott Monument oraz budynek New College traktowane są jako sięgające czasów średniowiecznych. Obszary, który przeszedł w XIX wieku największe zmiany to Canongate, gdzie wybudowano 38 przemysłowych browarów zastąpionych w XX wieku biurami oraz budynkami publicznymi takimi, jak nowy parlament.

Zamek

Historyczna twierdza zamku w Edynburgu stoi na szczycie skały zamkowej od czasów epoki żelaza. Była używana głównie jako twierdza wojskowa. Ostatnia walka na zamku miała miejsce podczas drugiego powstania jakobickiego w 1745 roku. Po pokonaniu Jakobitów zamek był używany do przetrzymywania więźniów wojennych, aż do 1811 roku kiedy wielka ucieczka z więzienia pokazała jej niedoskonałości w konstrukcji. W XIX wieku podjęto wiele planów do przebudowy twierdzy na zamek w stylu Scottish Baronial. Twierdza zaczęła się otwierać na gości w latach 30 XIX wieku. Od tamtej pory zamek jest najczęściej odwiedzaną atrakcją turystyczną w Szkocji. Gości również obchody Royal Military Tattoo podczas corocznych obchodów słynnego Międzynarodowego Festiwalu w Edynburgu.

Ulica West Bow

Ulica West Bow była stromą zygzakowatą alejką, która zapewniała główne wejście do miasta od zachodniej strony, łącząc Grassmarket i Lawnmarket. Znajdowała się tam mieszanka domów o drewnianych fasadach, w formie odwróconej piramidy, typowych XVII-wiecznych kamienic ze szczytami schodkowymi, wież i sklepików. Znajdował się tam dom majora Weira, człowieka znanego jako “Czarnoksiężnik z Zachodniego Łuku”, który został stracony za czary w 1670 roku.

Ulica West Bow była objęta Planem Naprawczym Hamiltona (1827 r.), który zakładał polepszenie dojścia do Starego Miasta od strony zachodniej i południowej. Dawna West Bow, przemianowana w 1837 roku na Victoria Street, na cześć królowej, została przekształcona w zakrzywioną drogę łączącą Grassmarket z nowo wybudowanym mostem George IV (1829|1832). Ulica straciła dużą część ze swoich średniowiecznych budowli, u podnóża pozostała tylko niewielka sekcja domów datowanych na późny XVII wiek. Dom spotkań The Old Assembly Room (1602) został zniszczony w 1836 roku. Po jego północnej stronie został wybudowany taras.

Weigh House

Dom Weigh House znajdował się na samej górze Lawnmarket i na szczycie West Bow i był niezbędnym budynkiem dla handlarzy i kupców. Pierwotny budynek był ufundowany przez Davida II w 1352 roku i zniszczony przez anglików w 1381. Przez wieki był burzony i odbudowywany co najmniej czterokrotnie, raz został zniszczony przez Olivera Cromwella podczas oblężenia zamku. Z okazji wizyty króla Jerzego IV w 1822 dom Weigh House został definitywnie zburzony aby umożliwić lepsze podejście do zamku po stromym i wąskim wzgórzu zamkowym.     

Biserica Tolbooth

Dawny kościół Tolbooth, usytuowany na Wzgórzu Zamkowym przy podejściu do Zamku, jest obecnie siedzibą administracyjną dla Międzynarodowego Festiwalu w Edynburgu i został przemianowany na The Hub. Kościół datuje się na 1844 rok kiedy służył zarówno jako kościół parafialny, jak i miejsce spotkań Ogólnego Zgromadzenia Kościoła Szkocji.

Parliament Square

Parliament Square w Edynburgu znajduje się bezpośrednio na północ od dawnego budynku Parlamentu, obecnie siedziby Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego. Został utworzony razem z budynkiem Parlamentu około 1640 roku przy cmentarzu Saint Giles kirkyard. To miejsce pochówku, które przestało być używane w dużej mierze w połowie XVI wieku, jest miejscem spoczynku prominentnego reformatora Johna Knoxa. Wygląd budynków wokół placu został znacznie zmieniony w XIX wieku przez dodanie pierzei zaprojektowanych przez Roberta Reida.

Katedra Saint Giles

Katedra Saint Giles jest jednym z najstarszych budynków w Edynburgu. Jej masywna bryła sięga czasów panowania króla Davia I, w 1124. Przez wieki doświadczała wielu reform religijnych i zmian architektonicznych, większość z których przeprowadzono w XIX wieku kiedy Luckenbooth i Old Tolbooth zostały zniszczone przez Williama Burna i Williama Chambera. Kaplica Thistle została ukończona w 1911 roku.

Parliament House

Siedziba Parlamentu mieści się bezpośrednio na południe od Katedry Saint Giles. Została wybudowana w latach 1632|1640 na polecenie Charlesa I, aby pomieścić szkocki Parlament. W 1806 i 1808 roku dwie ustawy Parlamentu zezwoliły na przebudowę dawnej fasady. Prace, zaprojektowane przez Roberta Reida, przerwano z powodu pożaru. W 1824 zostały wznowione po wschodniej stronie budynku.

Ratusz Old Tolbooth

Ratusz w Edynburgu został wybudowany pod koniec XIV wieku w południowej części High Street. Był siedzibą Rady Miasta, Sądów i Parlamentu. Pod koniec XV wieku było tam też więzienie. Od 1785 roku przeprowadzano tam publiczne egzekucje. Pomimo zapewnionego nowego budynku w XVI wieku, Ratusz służył jako więzienie aż do 1817 roku. Był wielokrotnie przebudowywany i remontowany, a w końcu zburzony w 1817 roku.

Kościół Tron Kirk

Wzniesiony w latach 1636 | 1647, kościół Tron Kirk, którego nazwa wywodzi się od stojącej przed budynkiem belki służącej do ważenia, był kościołem północno-zachodnich parafii w Edynburgu. Pod koniec XVIII wieku szerokość budynku została zmniejszona, kiedy kamienice i zaułki otaczające kościół zostały zburzone aby ustąpić miejsca mostom North oraz South Bridge.

Most North Bridge

Most North Bridge stanowi początek nowej ery ulepszeń dla miasta Edynburg. W rzeczywistości było to pierwsze połączenie Starego Miasta i powstającego Nowego Miasta. Jego budowę ukończono w 1763 roku, w tym samym roku, kiedy jezioro North Loch oddzielające Nowe od Starego Miasta, zostało osuszone, dając miastu szansę aby rozbudowywało się w poziomie poza murami miasta. Z powodu problemu z północną stroną wzgórza i niedoszacowania przez architekta wymaganej głębokości fundamentów, część konstrukcji zawaliła się 3 sierpnia 1769 r., zabijając pięć osób. Obecny most North Bridge został zbudowany w 1896 roku. Most stoi nad stacją Waverley.

Most South Bridge

Nowoczesna autostrada swoich czasów, zbudowana aby połączyć High Street Starego Miasta z budynkami Uniwersytetu w południowej części, zastąpiła Marlin’s Wynd, Peebles Wynd i Niddry’s Wynd. Kiedy most South Bridge został ukończony w 1788 roku uznano, że zaszczytem byłoby gdyby najstarszy mieszkaniec mostów, dobrze znana i szanowana żona sędziego, przekroczyła go jako pierwsza. Niestety, kilka dni przed wielkim otwarciem, kobieta zmarła! Tak więc pierwsze ciało, które go przekroczyło, zrobiło to w trumnie. W każdym razie, wielu biznesmanów zaczęło budować kamienice i domy po obu stronach mostu, pokrywając 18 z 19 oryginalnych łuków, pozostawiając widoczny jedynie łuk Cowgate. Utworzyło to wiele skarbców, pierwotnie używanych jako magazyny przez warsztaty z wyższych poziomów.

Skarbce

Most, który nigdy nie był wodoszczelny z powodu budżetu ustawowego, zaczął przeciekać, co spowodowało że wiele firm się wyniosło. Wilgotne i mokre sklepienia stały się domem dla najbiedniejszych i najbardziej nędznych grup społecznych, takich jak irlandzcy imigranci, górale, najemni właściciele ziemscy i porywacze ciał. Obszar Cowgate stał się znany jako “Mała Irlandia” w latach 40. i 60. XIX wieku. W latach 70. XIX wieku skarbce stały się całkowicie bezużyteczne. Obecnie niektóre z nich są otwarte dla zwiedzających, znane jako jedne z najbardziej nawiedzonych miejsc w Wielkiej Brytanii (BBC)   

Pałac Holyrood

Założony jako klasztor augustianów w 1128 r. przez króla Dawida I, pałac Holyroodhouse, lub pałac Holyrood jak jest obecnie znany, stał się oficjalną rezydencją królewską w Edynburgu na początku XVI wieku, kiedy król James IV zbudował pałac blisko opactwa. Jednym z powodów, dla których gród Canongate, który działał oddzielnie od Edynburga aż do jego formalnego przyłączenia w 1856 roku, nigdy nie posiadał odpowiednich murów obronnych, było wierzenie, że świętość klasztoru Holyrood będzie wystarczająca aby obronić miasto przed najeźdźcami.

Browar

“Niegdyś było tyle samo łodyg kominów w centrum Edynburga co iglic kościelnych, a powietrze było ciężkie od ostrej pary słodu i chmielu”. Browarnictwo było jednym z najstarszych i najważniejszych przemysłów w Edynburgu, dzięki któremu miasto zyskało przydomek “Auld Reekie” (“Old Smoky”). Najważniejszym browarem był Holyrood Brewery William Younger and Co, największym ze wszystkich w Canongate i ostanim, który się zamknął. Został założony w 1749 a zamknięty w latach 90. Jego budynki obecnie są zajmowane przez Szkocki Parlament.   

Szkocki Parlament

Od września 2004 r. oficjalną siedzibą Szkockiego Parlamentu jest nowy budynek, w dzielnicy Holyrood w Edynburgu, zaprojektowany przez hiszpańskiego architekta Enrica Mirallesa. Główne cechy charakterystyczne kompleksu to budynki w kształcie liści, zielone dachy łączące się z przyległym parkiem oraz ściany z koszy szańcowych uformowane z kamieni pozostałych po dawnych budynkach. Królowa Elżbieta II uroczyście otworzyła nowy budynek 9 października 2004 r.     

Wzgórze Calton Hill

Wzgórze Calton Hill jest jednym z najpopularniejszych miejsc spotkań mieszkańców i turystów gdzie można podziwiać panoramę Edynburga. Widoczny grecki styl budynków, zainspirowany głównie przez Akropol, reprezentuje poczucie zdobycia miasta po niepowodzeniu powstania Jakobitów i poddaniu Anglii. Z tego powodu Edynburg nadał sobie tytuł Aten Północy, w przeciwieństwie do Londynu, który został nazwany Rzymem Północy. Pomysł ten przyszedł w 1822 roku zainspirowany wystawą akwareli z wizerunkami Aten, artysty H. W. Williamsa, wystawionymi obok widoków Edynburga, zapraszając odwiedzających do zobaczenia podobizny w scenerii tych dwóch miast.

Pomnik Nelsona

Pomnik Nelsona to pamiątkowa wieża wzniesiona na cześć wiceadmirała Horatio Nelsona. Zaprojektowana przez R. Burna tak, aby wyglądała jak odwrócony teleskop, obiekt ściśle związany z Horatio Nelsonem. W 1853 dodano kulę czasu jako sygnał do wysyłki w porcie Leith. W rzeczywistości wysoki na 171 metrów nad poziomem morza (561 stóp) pomnik zastąpił wcześniejszy maszt służący do wysyłania sygnałów do wysyłki w porcie Forth. Kula czasu działała ponad 150 lat aż do momentu kiedy została zniszczona podczas sztormu w 2007 roku. Została odbudowana w 2009 roku, a jej dźwięk wciąż dudni.

Więzienie Calton Jail

Więzienie wybudowano aby zastąpić Old Tolbooth na High Street jako główny zakład karny. Jego charakterystyczny zamkowy styl został zaprojektowany przez architekta Archibalda Elliota, słynącego z klasycznych, greckich dzieł odrodzenia, aby dopasować styl innych struktur w okolicy. Warunki powszechnie panujące w więzieniu w Calton zostały uznane za nieadekwatne do standardów XX wieku i po zamknięciu więzienia w 1925 roku. Zostało zburzone w 1935 roku. Obecnie znajduje się w tym miejscu St Andrew’s House. To, co pozostało z dawnego więzienia Calton, to dom gubernatora, obok miejsca pochówku Old Calton.

Royal High School

Ten neoklasyczny budynek gościł przez długi czas jedną z najstarszych szkół w Szkocji, założoną w 1128 roku. W 1820 przestrzeń Royal High School okazała się niewystarczająca dla rosnącej populacji. Royal High School w 1829 roku została przeniesiona na południe od Calton Hill. W 1832 roku dawny budynek szkolny został ponownie otwarty jako Szpital Chirurgiczny, w którym Uniwersytet w Edynburgu prowadził zajęcia z anatomii. W 1999 r. dawny budynek Royal High School był rozważany jako potencjalny dom dla nowego Szkockiego Parlamentu, ale postanowiono ustanowić nową ustawę o specjalnie zbudowanej strukturze w rejonie Holyrood w Canongate.   

George Street

Projektantem Nowego Miasta był 26-letni James Craig. Jego prosty i racjonalny projekt składał się z trzech głównych równoległych ulic przecinanych przez dwie mniejsze, zwieńczonych dwoma głównymi placami. Nazwy ulic były zainspirowane nowym połączeniem Szkocji z Anglią i obywatelskim hanowersko-brytyjskim patriotyzmem.

Royal Scottish Academy

Usytuowana na wzgórzu the Mound Royal Scottish Academy została zbudowana przez W. H. Playfaira w latach 1822 | 1826 i powiększona w latach 1831  | 1836 dla Zarządu ds. Produkcji i Rybołówstwa. Wraz z sąsiadującą Galerią Narodową Szkocji, zbudowaną w 1859 roku, ich neoklasycystyczny styl pomógł przekształcić Edynburg w nowoczesne Ateny Północy. Dwa budynki zostały przebudowane w 1912 r. przez W. T. Oldrieve. Pomnik królowej Wiktorii wiańczy Royal Scottish Academy. 

New College

Sala Zgromadzeń i Wolne Kolegium Kościelne, znajdujące się na szczycie wzgórza the Mound, przypomina o Schizmie z 1843 r., konflikcie religijnym, który ustanowił Wolny Kościół Szkocji. Budynek, zaprojektowany przez Williama Henry’ego Playfaira, został wzniesiony w latach 1846-1850, w miejscu XVI-wiecznego Pałacu Marii Guise. Kolegium to jedyny budynek zaprojektowany przez Playfaira w stylu gotyckim. Mimo że jego skala była uważana za zbyt małą, bliźniacze wieże można oglądać nie tylko z ulicy Princes Street, ale także z odległych zakątków centrum miasta.

Bank of Scotland

W 1796 r. dyrektorzy Banku Szkocji postanowili zlecić wybudowanie specjalnie zaprojektowanej siedziby głównej, aby umieścić na szczycie wzgórza the Mound stromy spadek z 16-metrowego wzgórza, zbudowanego z ziemi wydobytej przy budowie Nowego Miasta. Pierwszym projektem budynku była wolnostojąca willa w stylu georgiańskim, zwieńczona płytką kopułą, ale nie wzbudziła ona podziwu. Radykalne przemiany zostały dokonane w latach 1864-1878 przez Davida Bryce’a, nadając całemu budynkowi rzymski barokowy wygląd: dodano dwa nowe skrzydła, zwieńczone kopułowymi latarniami, a istniejącą kopułę centralną zastąpiono o  wiele wyższą, w stylu florenckim, całość zwieńczono posągiem Zwycięstwa.

Charlotte Square

Plac Charlotte Square, wymyślony w planie Craiga by odzwierciedlić plac Świętego Andrzeja na zachodnim krańcu ulicy George Street, został zaprojektowany przez słynnego szkockiego architekta Roberta Adama. Domy potraktowano jako jednolite bloki, aby sprawiać wrażenie pałacowych pierzei. Ten szczególny styl jest uznawany jako jedna z najlepszych reprezentacji georgiańskiej architektury. Kolejną osobliwością placu są ogrody

Kurā pilsētā ir pilsētas sienas?

Vai jūs vēlētos uzzināt vairāk par pilsētām un kā tās tika modelētas?